Lạc tiên – vị thuốc giúp thanh nhiệt, an thần

Lạc tiên – “Như lạc vào tiên cảnh khi sử dụng” là câu nói đùa vui trong dân gian về cây lạc tiên. Lạc tiên nổi tiếng với công dụng giúp an thần, cải thiện chất lượng giấc ngủ rất tốt. Uống lạc tiên giúp người mất ngủ lâu năm đến mấy cũng ăn ngon, ngủ ngon, luôn vui vẻ hạnh phúc. Trong dân gian, lạc tiên còn có nhiều tên gọi khác như cây nhãn lồng, cây chùm bao, cây đèn lồng. Còn với tên khoa học, chúng ta có danh pháp của Lạc tiên là Passiflora foetida L. thuộc họ Lạc tiên – Passifloraceae. Ở Việt Nam, lạc tiên mọc tự nhiên tại các vùng bờ rào và có vùng phân bố rộng rãi. 

1. Bộ phận dùng làm thuốc của Lạc tiên

Lạc tiên rất phổ biến tại các vùng quê tại Việt Nam, chúng thường mọc hoang tại các bờ rào, bờ ruộng và dễ nhận biết. Cây dây leo thân mềm, trên thân có nhiều lông nhỏ mịn, lá hình tim, hoa tím nhạt. Quả của cây lạc tiên có vị chua nhẹ và thường được ví giống với quả chanh leo. Bên ngoài quả được bao phủ bởi 1 lớp lông tua giống với hình chiếc đèn lồng, nên ngoài tên gọi lạc tiên, trong dân gian còn gọi là cây đèn lồng hoặc cây chùm bao.

Toàn bộ bộ phận trên mặt đất, trừ rễ của cây lạc tiên đều có thể sử dụng làm thuốc như: thân mềm, lá cây, quả của cây lạc tiên. 

Tại Việt Nam, lạc tiên được trồng hoặc mọc dại rất nhiều ven đường, ven bờ rào. Trẻ em Việt Nam có tuổi thơ đầy ắp kỷ niệm với quả nhãn lồng (quả lạc tiên) và chúng thường bứt ăn sống vì quả lạc tiên khi chín có vị ngọt thanh, man mát. Trước đó, người Việt Nam chúng ta không biết đến vai trò và công dụng của lạc tiên trong chữa bệnh. Loài cây này vốn chỉ là một loài cây mọc dại, tự mọc, tự ra hoa ra quả và tự lụi tàn.

Kể từ năm 1940, một dược sĩ người Việt Nam đi du học từ Pháp về trông thấy cây này giống với loài Passiflora ở Pháp, tuy nhiên người Việt Nam chúng ta chỉ để mọc dại và không sử dụng thuốc. Sau khi kiểm tra và đối chiếu giống cây tại Việt Nam và loài cây thảo dược Quý thuộc nhóm Passiflora được thế giới sử dụng làm thuốc, chính thức cây lạc tiên tại Việt Nam được đưa vào sử dụng làm thuốc giúp ngủ ngon, giảm suy nhược thần kinh.

2. Các hoạt chất đem lại hoạt tính của lạc tiên

Lạc tiên là một loại thảo dược nổi tiếng thế giới và đã được đưa vào sử dụng làm thuốc từ rất lâu. Chính vì vậy, các nhà khoa học thế giới đã có rất nhiều công trình nghiên cứu và phân tích hoạt chất của cây lạc tiên, trong đó nổi bật là các loại alcaloid, saponin, flavonoid:

• Alcaloid (harman, harmol, harmin…) đây là thành phần hoạt chất chính đem lại công dụng của lạc tiên.
• Flavonoid: Pachypodol, 4’, 7-O-dimethyl-apigenin, Ermanin-4’, 7-O-dimethyl-naringenin, 3,5-dihydroxy-4,7-dimethyloxyflavanon, chrysoerpol, vitexin.
• Saponin: 2-xylosylvitexin

Thu hái và chế biến lạc tiên làm thuốc:

Hái toàn cây trừ rễ, dùng tươi hay phơi khô để sắc thuốc hay pha rượu thuốc. Không cần chế biến gì đặc biệt.

3. Công dụng của cây lạc tiên

Công dụng chính: An thần, gây ngủ, điều kinh, chữa suy nhược thần kinh, ho, phù thũng.

Trong dân gian, lạc tiên được sử dụng rộng rãi với công dụng giúp thanh nhiệt, giải độc, mát gan, giảm mụn nhọt mẩn ngứa. Bên cạnh đó, lạc tiên còn là bài thuốc giúp an thần, ngủ ngon nổi tiếng. 

Với y học hiện đại ngày nay, rất nhiều nhà khoa học đã phát hiện ra công dụng của lạc tiên và chứng minh thông qua các nghiên cứu khoa học trên động vật và người: 

• Hỗ trợ giúp ngủ ngon giấc, cải thiện chất lượng giấc ngủ. Giúp người dùng dễ đi vào giấc ngủ, ngủ sâu giấc hơn, sảng khoái hơn sau mỗi giấc ngủ chất lượng. Dù người bệnh có đang trong tình trạng mất ngủ mãn tính khi sử dụng lạc tiên cũng cho kết quả cải thiện tốt. 
• Giúp thanh nhiệt, mát gan
• Lạc tiên giúp giãn cơ trơn, chống co thắt cơ:  Điều trị hiệu quả các cơn đau tử cung và co thắt đường tiêu hóa.

Theo tài liệu Ấn Độ, quả Lạc tiên chín có thể ăn được nhưng lúc còn xanh thì độc vì chứa glycoside cyanogenetic – một loại độc tố tự nhiên trong thực phẩm 

Lạc tiên trong công dụng thanh nhiệt, an thần

Lạc tiên sử dụng toàn thân để làm thuốc. Lạc tiên sau khi được thu hái, sấy khô có vị hơi đắng nhẹ, hậu vị ngọt, tính mát, hỗ trợ thanh nhiệt giải độc rất tốt. Khi chín quả có vị ngọt thanh, rất thơm, có khả năng nhuận tràng.

Theo nhiều báo cáo khoa học, lạc tiên có khả năng hỗ trợ người dùng đi vào giấc ngủ dễ dàng bởi các thành phần alkaloid có trong loại cây này giúp ức chế hoạt động của thụ thể cafein, giảm kích thích thần kinh. Qua đó sau khi sử dụng, người dùng thấy thoải mái, nhẹ nhàng, thư giãn, giảm bớt căng thẳng, giảm tình trạng suy nghĩ nhiều về đêm gây khó ngủ. Chính vì vậy cũng có thể ngủ sâu và ngon giấc hơn.

4. Một số phương pháp sử dụng Lạc tiên trong dân gian

• Sử dụng lạc tiên giúp cải thiện giấc ngủ: 

Cách 1: Lạc tiên sấy khô, mỗi ngày đem sắc uống như trà, đặc biệt là trước khi đi ngủ. Lưu ý: Không nên pha quá nhiều nước. 

Cách 2: Kết hợp: Tâm sen, lạc tiên, lá vông nem, lá dâu, thêm đường nấu thành cao lỏng. Mỗi ngày lấy 1 phần cao lỏng pha với nước uống trước khi đi ngủ. 

Cách 3: Kết hợp: Vông nem, lạc tiên, hạt sen, cỏ tre, lá dâu, cỏ mọc, cam thảo, xương bồ, táo nhân, sắc nước uống. Chia thành 2-3 lần uống/ ngày. Nên uống vào trước khi đi ngủ.

• Sử dụng lạc tiên giúp hỗ trợ điều trị viêm ngoài da, ngứa:

Lấy lạc tiên khô nghiền nát, giã lấy nước đắp lên vùng da cần điều trị mẩn ngứa. Hoặc đun lạc tiên tưới với nước tắm hàng ngày.

• Sử dụng lạc tiên thanh lọc cơ thể, mát gan:

Quả lạc tiên khi chín lấy ruột, ép lấy nước, thêm đường và nước tạo thức uống giải khát tươi mát, giàu vitamin. Đặc biệt, quả lạc tiên rất giống quả chanh leo, có thể tham khảo cách pha nước lạc tiên tương tự nước chanh leo.

Dược Sĩ Việt – DSV

Sẵn sàng lắng nghe – Sẵn sàng tư vấn các vấn đề sức khỏe của bạn.

Đến từ đội ngũ Dược Sĩ giàu chuyên môn Trường Đại học Dược Hà Nội.

Hotline: 024.6680.8686/ 094.8816.027